امام صادق (ع) فرمود: شنیده ام تو براساس «قیاس» فتوا می دهی؟
ابوحنیفه: آری.
فرمود: «وای بر تو! اول کسی که بر این مبنا نظر داد، شیطان بود آنجا که خداوند به او دستور داد بر آدم سجده نماید و او گفت: من سجده نمی کنم. چون مرا از آتش آفریده ای و او را از خاک و آتش سوزان تر از خاک است».
(آن گاه امام صادق(علیه السلام) برای این که به ابوحنیفه بفهماند «قیاس» کار باطلی است، مواردی از قوانین اسلام را که برخلاف قیاس است ذکر کرد و فرمود:)
+ «آیا کشتن به ناحق یک انسان مهم تر است یا زنا کردن؟»
- کشتن به ناحق یک انسان.
+ «در این صورت چرا برای اثبات قتل، دو شاهد کافی است، اما برای اثبات زنا چهار گواه لازم است؟ آیا این قانون اسلام با قیاس سازگار است؟»
- نه.
+ «بول پلیدتر است یا منی؟»
- بول.
+ «پس چرا خداوند در مورد بول مردم را به وضو فرمان داده، ولی در مورد مَنی دستور داده که غسل کنند؟ آیا این حکم با قیاس سازگار است؟»
- نه
+ «نماز اهمیت بیشتر دارد یا روزه؟»
- نماز.
+ «پس چرا زن حائض روزه واجب را باید قضا کند، اما قضای نماز بر او واجب نیست؟ آیا این حکم با قیاس سازگار است؟»
- نه
+ «آیا زن ضعیف تر است یا مرد؟»
- زن
+ «پس چرا ارث مرد دو برابر زن است؟ آیا این حکم با قیاس سازگار است؟»
- نه
+ «چرا خداوند فرموده اگر کسی ده درهم دزدی کرد، باید دستش را قطع کنند، در حالی که اگر کسی دست دیگری را قطع نماید، باید پانصد درهم دیه بپردازد؟ آیا این حکم با قیاس سازگار است؟»
- نه.
+ «شنیده ام آیه «در روز قیامت به طور یقین از نعمت ها سؤال می شوید» را این گونه تفسیر کرده ای که خداوند مردم را در مورد غذاهای لذیذ و آب های خنک که در فصل تابستان می خورند، بازخواست می کند؟»
- درست است من آیه را چنین معنا کرده ام.
+ «اگر کسی تو را به خانه اش دعوت کند و با غذاهای لذیذ و آب گوارا از تو پذیرایی نماید، آن گاه به خاطر این مهمان نوازی بر تو منّت بگذارد، درباره او چگونه قضاوت می کنی؟»
- می گویم آدم بخیلی است.
+ «آیا به نظر توخداوند بخیل است؟»
- پس منظور از نعمت هایی که قرآن می گوید انسان نسبت به آنها مؤاخذه می شود، چیست؟
+ «مقصود، نعمت دوستی و ولایت ما خاندان است»
[ سیره پیشوایان، ص 362، به نقل از بحارالانوار، ج 10، ص 22.]